ҚХР-да атом энергиясын пайдалану туралы шешім 1970 жылы қабылданды. Ал, осы бағыттағы жұмыстар бұрын да жүргізілген. Елдегі алғашқы атом ректоры салыстырмалы түрде жақында — шамамен 30 жыл бұрын ғана жұмысын бастаған. 1991 жылы Циньшань атом электр станциясы Қытай еліндегі алғашқы АЭС болып есептеледі.
Алайда, келесі онжылдықтарда Қытай атом энергетикасындағы көптеген әлемдік көшбасшыларды қуып қана қоймай, басып озды. Қазір бұл ел атом энергетикасының жалпы белгіленген қуаты бойынша да, өндірілетін электр энергиясы бойынша да әлемде үшінші орында тұр. 2023 жылғы жағдай бойынша елде жалпы қуаты 57 гигаватт болатын 18 атом электр станциясы мен 55 реактор жұмыс істеп тұр. Елдегі атом энергетикасы электр энергиясының шамамен 5 пайызын өндіреді, бірақ бұл үлес 2035 жылға қарай 10 пайызға дейін өсіп, тағы 24 реакторды іске қосқысы келеді.
Атом инфрақұрылымын дамытуға деген қызығушылықтың күрт өсуіне не себеп болды? Қытай үкіметі қарқынды дамып келе жатқан экономиканы энергиямен қамтамасыз ету үшін көмір электр станцияларын жаппай пайдаланудан туындаған экологиялық жағдайды түзетуге тырысады.
ҚХР — «жасыл», яғни күн және жел энергетикасына әлемдегі жетекші инвесторлардың бірі. Ел көмірді жағу арқылы қалалардың атмосфералық шығарындыларын азайтуға тырысады. Қытай билігі мен ғалымдарының пікірінше, атом энергиясы ҚХР алдына қойған өршіл міндетке — 2060 жылға қарай ауадағы көміртегі шығарындыларын толық бейтараптандыруға көмектесуі керек.
Сонымен қатар, Қытайдағы Атом энергиясы арқылы олар басқа елдерге отынға тәуелділікті азайтуға тырысады.
Бахадир Ирсметов,
Түркістан облыстық өзбек этномәдени бірлестігінің төрағасы, ҚХА мүшесі.